ZNIEWAŻENI

– „Znieważonymi” pytamy kim dzisiaj jesteśmy my Europejczycy? Dlaczego pomimo kataklizmu II wojny światowej ludzkość  powtarza te same błędy? Czy musiało dojść do tragedii wojny w byłej Jugosławii i tysięcy ofiar w Ukrainie? Z jakich powodów autorytaryzm przeżywa we współczesnym świecie swój renesans? Profetyczna powieść Sándora Márai, która powstała 70 lat temu prowokuje do próby sformułowania odpowiedzi na te i wiele innych pytań. Czym jest kultura? Jak wielka polityka kształtowała narody i nadawała im bądź odbierała znaczenie i wpływy? Czy naród niemiecki był skazany na los, którego doświadczył w XX wieku? Marai jako pisarz nie miał wątpliwości, że obowiązkiem ludzi kultury jest dbałość o wolność słowa, niezależność myślenia i stawianie najboleśniejszych tez. Márai przestrzega i wzywa do opamiętania i odpowiedzialności – mówi Przemysław Bluszcz, reżyser monodramu.

„Nadeszło Nowym Bizancjum, którego nie można oznaczyć na mapie, bo znajduje się naraz w Nowym Jorku, Warszawie, Budapeszcie, Florencji czy Berlinie… I to Nowe Bizancjum oczekuje na swoją chwilę, chwilę w której upadną sekretne bastiony europejskiej kultury, podstawowe pojęcia moralności rozmyją się w duszach ludzi i nic nie będzie znaczyć: moc danego słowa czy wyczucie proporcji.”

„Znieważeni” to czwarta część cyklu Dzieło Garrenów. Główny bohater a zarazem narrator Peter Garren przenosi nas do Paryża lat trzydziestych. To tutaj słyszy w radio przemówienie Hitlera, którego glos odbiera jako zniewagę wobec całej kultury europejskiej. Przeczuwa w nim zapowiedź narastającego buntu mas, znaku, że do głosu doszli ludzie, dla których kultura nie ma już znaczenia. Świetnie wyraził to José Ortega y Gasset: „…po raz pierwszy w Europie pojawia się typ człowieka, który nie chce nikomu przyznać racji a nie pragnie sam mieć racji, lecz po prostu jest zdecydowany narzucić swoje poglądy innym”.

Márai z przenikliwością opisuje zatem salony i ulice Paryża lat trzydziestych, przemiany
w polityce i obyczajowości. Powieść przenika wrażenie zbliżającego się nieuniknionego upadku kultury, utraty jej treści i sensu.

Bohater Márai’ego – Peter Garren, to pisarz, emigrant, humanista, wrażliwy, dociekliwy
i prowokujący… Europejczyk.

W przedstawieniu wykorzystano fragment słuchowiska w realizacji dźwiękowej Małgorzaty Mendrek; z udziałem: Magdaleny Schejbal, Anieli Zięby-Drzymalskiej, Marysi Maraśkiewicz, Dariusza Wnuka, Przemysława Bluszcza.